Građanska inicijativa                                                                              PRIJEDLOG

O D L U K A

o

moratorijumu na dodjelu koncesija za geološka istraživanja i za eksploataciju mineralnih sirovina, ruda i drugih resursa na području planine Majevica do okončanja postupka zaštite područja u skladu sa Zakonom o zaštiti prirode Republike Srpske i usvajanja Dokumenta o politici dodjele koncesija u skladu sa Zakonom o koncesijama Republike Srpske

Banja Luka, decembar 2024. godine

Na osnovu čl. 70. stav 1. tačka 2. Ustava Republike Srpske, čl. 177. st. 2. i čl. 181. stavova  1. i 3. Poslovnika Narodne skupštine Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 66/20), Narodna skupština Republike Srpske na __ redovnoj sjednici održanoj __.__.2025. godine donijela je

O D L U K U

o

moratorijumu na dodjelu koncesija za geološka istraživanja i za eksploataciju mineralnih sirovina, ruda i drugih resursa na području planine Majevica do okončanja postupka zaštite područja u skladu sa Zakonom o zaštiti prirode Republike Srpske i usvajanja Dokumenta o politici dodjele koncesija u skladu sa Zakonom o koncesijama Republike Srpske

I

Stavlja se moratorijum na dodjelu koncesija za geološka istraživanja i za eksploataciju mineralnih sirovina, ruda i drugih resursa na području planine Majevica do okončanja postupka zaštite u skladu sa Zakonom o zaštiti prirode Republike Srpske i usvajanja Dokumenta o politici dodjele koncesija u skladu sa Zakonom o koncesijama Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske”, br. 59/2013, 16/2018, 70/2020 i 111/2021).

II

Ova Odluka donosi se radi izvršenja Zakona o zaštiti prirode Republike Srpske, Prostornog plana Republike Srpske do 2025. godine, Strategije zaštite životne sredine Republike srpske za period 2022-2032. godine i Zakona o koncesijama Republike Srpske.

III

Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u “Službenom glasniku Republike Srpske“.

Broj:

Banja Luka

Datum: __.__.2025. godine

                                                                                                             Predsjednik

                                                                                         Narodne Skupštine Republike Srpske

O b r a z l o ž e n je

građanske inicijative

Na osnovu članova 61-72. Zakona o referendumu i građanskoj inicijativi (“Sl. gl. RS“ br. 61/24), a u vezi sa ostvarivanjem ustavnih prava iz čl. 32. i čl. 35. Ustava Republike Srpske, ovim putem podnosimo ovu građansku inicijativu i iniciramo da Narodna skupština Republike Srpske donese Odluku gore navedenog sadržaja, a iz razloga kako slijedi:

Izmjenama i dopunama Prostornog plana Republike Srpske do 2025. godine (“Sl. gl. RS“ br. 40/13), u popisu područja koja su predviđena za uspostavu zaštite u planskom periodu po IUNC, planina Majevica je planirana za zaštitu u kategoriji V – park prirode, u skladu sa Zakonom o zaštiti prirode Republike Srpske. Shodno tome, Udruženje građana “Čuvari Majevice“ poslalo je dana 01.03.2024. godine nadležnom ministarstvu inicijativu za proglašenje zaštićenog područja koju je Ministarstvo prostornog uređenje, građevinarstva i ekologije zaprimilo dana 04.03.2024. godine.

Ovo Ministarstvo je dana 12.03.2024. godine aktom broj 15.4-960-8/24 dostavilo inicijativu Zavodu za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa. Tom prilikom je Ministarstvo zatražilo od Zavoda izradu Studije zaštite kojom se utvrđuju vrijednosti područja koje se predlaže za zaštitu i način upravljanja područjem. Ovim je inicijativa za zaštitu ovog područja formalnopravno prihvaćena, a procedura zaštite započeta.

Prema čl. 61. st. (11) Zakona o zaštiti prirode Republike Srpske, odnosno pokretanja postupka zaštite, u periodu od uručenja obavještenja iz stava 3. ovog člana do proglašenja područja zaštićenim, odnosno obustavljanja postupka proglašavanja, stanje prirodnog područja ne smije biti pogoršano.

Dana 25.07.2024. godine udruženje građana “Čuvari Majevice“  podnijelo je Republičkom zavodu za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske zahtjev za istraživanje, te je dana 13.08.2024. godine od Republičkog zavoda za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa zaprimilo Stručno mišljenje o istraživanju biodiverziteta Majevice broj 07/1.30/625-587-1/24 kojim je izraženo pozitivno mišljenje u vezi sa planiranim istraživanjima biodiverziteta na planini Majevici i određeno da se istraživanja provode do maja 2025. godine. Istraživanja su formalno započeta dana 10.09.2024. godine. Terenske radove izvodio je dipl. analitičar zaštite životne sredine i stručni saradni-istraživač u rezervatu “Zasavica“, Mihajlo Stanković, koji je izvršio multidisciplinarna istraživanja (geološka, paleontološka i biološka). Preliminarni izvještaj ovih istraživanja pokazao je da se na predmetnom području nalaze fosilni ostaci marinskih organizama koji datiraju još iz perioda Panonskog mora (prije 10 do 15 miliona godina), kao i fosili biljaka koji potiču iz nekadašnjih tropskih šuma i močvara koje su se na ovom području nalazile prije 30 do 45 miliona godina, što su podaci koji svakako govore u prilog prijekoj potrebi zaštite koja je i planirana.

Uporedo s tim, u prethodnom periodu na ovom području vršena su geološka istraživanja od strane pravnog lica “Ar Core ulaganja“ d.o.o. Banja Luka. Geološka istraživanja su završena, a rok za podnošenje zahtjeva za dodjelu koncesije koji je predviđen čl. 58. st. (2) Zakona o geološkim istraživanjima Republike Srpske je istekao. Prema informacijama kojima Inicijativni odbor raspolaže, a koje je informacije dostavilo Ministarstvo energetike i rudarstva, geološka istraživanja su završena, a nosilac prava na istraživanje nije inicirao pokretanje postupka dodjele koncesije za eksploataciju mineralnih sirovina. Prema informacijama koje je dostavilo ovo Ministarstvo, rok za iniciranje ovog postupka ne može se produžavati.

Međutim, ono što je jasno jeste da u Republici Srpskoj ne postoji dokument koji reguliše politiku dodjele koncesija. Prema čl. 9. Zakona o koncesijama, “Politika dodjele koncesija, u smislu ovog zakona, obuhvata mjere i aktivnosti usmjerene na uspostavljanje i održavanje efikasnog sistema dodjele koncesija, zaštitom i održivim korišćenjem javnih dobara, prirodnih bogatstava i drugih dobara od opšteg interesa, unapređivanjem djelatnosti koje su predmet koncesija, te ostvarivanjem najpovoljnijih finansijskih i ekonomskih efekata za zadovoljavanje parametara održivog razvoja i ostvarivanje direktnih i indirektnih koristi za Republiku.“

Politika dodjele koncesija se, prema čl. 10. st. (1) uređuje i sprovodi Dokumentom o politici dodjele koncesija. Dokument priprema Komisija za koncesije, a za njegovo donošenje je, shodno odredbi čl. 10. st. (5) Zakona o koncesijama Republike Srpske, nadležna Narodna skupština Republike Srpske. Ovaj Dokument se, prema odredbi čl. 10. st. (8) obavezno usklađuje svake treće godine.

Trenutno stanje je, međutim, takvo da je posljednji Dokument o politici dodjele koncesija donesen 2006. godine, kada je i objavljen u “Službenom glasniku Republike Srpske“ br. 31/06. Ovaj Dokument o politici dodjele koncesija donesen je u skladu sa tada važećim Zakonom o koncesijama, i nikada nakon toga nije usklađen, niti je donesen novi Dokument o politici dodjele koncesija. U međuvremenu je usvojen novi Zakon o koncesijama i prema njemu se osigurava se učešće javnosti u donošenju ovog Dokumenta.

S ozbirom da novi Dokument nije donesen nakon propisanih godinu dana od dana usvajanja novog Zakona o koncesijama, samim tim nije osigurano niti učešće javnosti, iako je Zakonom propisana obaveza donošenja novog Dokumenta i učešća javnosti u njegovom donošenju putem javne rasprave.

Narodna skupština Republike Srpske 18 godina nije odlučivala o politici dodjele koncesija, usljed čega u Republici Srpskoj ne postoji legitimna koncesiona politika, što posljedično vodi u pravnu nesigurnost i paušalno odlučivanje o dodjeli koncesija.

Dakle, od 2006. godine do sada nije bilo usklađivanja Dokumenta o politici dodjele koncesija, niti je usvojen novi, što znači da Republika Srpska nema važeći Dokument o politici dodjele koncesija, te je, obzirom na to da je od njegovog donošenja proteklo 18 godina, kao i obzirom na to da je sada na snazi drugi Zakon o koncesijama, potrebno donijeti novi Dokument. Bitno je, međutim, naglasiti da sve i ako se u obzir uzme Dokument o politici dodjele koncesija iz 2006. godine, njime na području opštine Lopare uopšte nije predviđena mogućnost koncesija u pogledu geoloških istraživanja i eksploatacije mineralnih sirovina, već samo i isključivo koncesija za eksploataciju tehničkog građevinskog kamena, što se nalazi na strani 14. ovog Dokumenta.

Zaštita područja planine Majevice je, s druge strane, u potpunom skladu sa Strategijom zaštite životne sredine Republike Srpske za period 2022-2032. godine (u daljem tekstu: Strategija zaštite životne sredine) koja je sastavni dio Strategije zaštite životne sredine BiH. U samoj Strategiji zaštite životne sredine, u poglavlju 8.1.3. Mjere za strateški cilj 3 – biodiverzitet i zaštita prirode kao jedna od mjera navedena je i mjera “ 3.5.2. Uvećanje površine zaštićenih područja u skladu sa Prostornim planom Republike Srpske i strateškim ciljevima EU“, te je navedeno: “Kroz ovu mjeru očekuje se značajno povećanje površine zaštićenih područja.“

Ovdje je kao ciljna vrijednost navedeno: “ U potpunosti realizovan Prostorni plan Republike Srpske sa aspekta površine zaštićenih područja (2025).“ Podsjećamo, Izmjenama i dopunama navedenog Prostornog plana područje planine Majevice svakako je predviđeno za zaštitu.

Osim ove, kao mjera predviđeno je i “ 3.5.3. Uvećanje broja zaštićenih područja u skladu sa Konvencijom o zaštiti kulturnih i prirodnih dobara (World Heritage Convention)“ kod koje se navodi da “ Mjera podrazumijeva identifikaciju i nominovanje objekata prirodnog i mješovitog prirodno-kulturnog nasljeđa kao područja od međunarodnog interesa.“

Kao polazna vrijednost uzima se  da je “ Na UNESCO Listi svjetske baštine u Republici Srpskoj od 2021. prašuma „Janj“ kao dio drevnih i iskonskih bukovih šuma Karpata i drugih regiona Evrope“, a kao ciljna vrijednost navode se “ Nova zaštićena područja Republike Srpske na Listi svjetske prirodne baštine (2032)“.

U skladu s tim, vrijedno je spomenuti da se na Majevici nalazi više od 20 kulturno-istorijskih spomenika u vidu stećaka koji su pod zaštitom UNESCO-a kao svjetska baština, što postupak zaštite ovog područja čini još hitnijim i potrebnijim.

S druge strane, Republika Srpska uopšte nema važeću Strategiju upravljanja mineralnim resursima, dok je u Strategiji razvoja energetike Republike Srpske do 2035. godine o geološkim istraživanjima i dodjeli koncesija rečeno jako malo i posve uopšteno, te konkretnih mjera i ciljeva nema.

S tim u vezi, potrebno je reći da je planina Majevica jedna od najstarijih planina u Republici Srpskoj i nekada je bila jedno od ostrva južnopanonskog arhipelaga. Ova planina obiluje rudama i mineralima, ali i bioraznolikošću u kojoj su rijetke i međunarodno značajne vrste poput tercijarne reliktne vrste božikovine, kostrike i bljušta, kao i jedna posebna vrsta orhideje koja je i inače rijeđa vrsta u BiH, kao i vrste od međunarodnog značaja koje su prisutne na CITES list i Anexima raznih direktiva.  Na više lokaliteta nađena je i alga hara, što prema provedenim istraživanjima ukazuje na vrlo fragilno i rijetko stanište, prioritetno za zaštitu Natura 2000 područja. Od faune je provedenim istraživanjima pronađena endemična grčka žaba, te alpska rozalija koja se nalazi u Aneksima II i IV EU Direktive o staništima i Aneksu I Konvencije o očuvanju evropske divlje flore i faune i prirodnih staništa i nalazi se na Evropskoj crvenoj listi saproksilnih tvrdokrilaca. Osim toga, preliminarna istraživanja pokazala su prisustvo i drugih vrsta, a potpuna procjena stanja očekuje se u konačnom izvještaju.

S obzirom na navedene rezultate preliminarnih istraživanja, zaštita ovog područja naročito je važna i zbog obaveza koje je Bosna i Hercegovina preuzela ratifikacijom Konvencije Ujedinjenih nacija o biološkoj raznovrsnosti – UN Convention on Biological Diversity (UNCBD) („Službeni glasnik Bosne i Hercegovine“ – MU broj 12/02), a u kojoj je čl. 8. st. 1. t. (a) propisana obaveza utemeljenja sistema zaštićenih područja ili područja gdje treba primijeniti posebne mjere za očuvanje biološke raznolikosti.

Na ovoj planini nalazi se i veliki broj izletišta, od kojih se izdvaja popularni turističko-rekreativni kompleks “Busija“.

Pored toga, planina Majevica posjeduje i vrijedne mineralne, ljekovite izvore, te ispunjava osnovne preduslove za banjsko-rekreativno korištenje.

Radi svega navedenog, evidentno je da je potrebno obezbijediti primjenu čl. 61. st. (11) Zakona o zaštiti prirode Republike Srpske kako stanje predmeta zaštite ne bi bilo promijenjeno, odnosno pogoršano prije okončanja postupka. Takođe je potrebno da Narodna skupština Republike Srpske donese krovni dokument za politiku dodjele koncesija, dakle potrebno je primijeniti čl. 10. Zakona o koncesijama Republike Srpske.

Podršku zaštiti područja planine Majevice dali su i načelnici opština sa ove teritorije potpisivanjem zajedničke deklaracije, sa čime je opšta javnost dobro upoznata.

U skladu s tim, kao lica koja zajedno s nadležnim Ministarstvom smatraju da je zaštita područja planine Majevice, čiji je postupak zaštite već pokrenut,  u javnom interesu, te želeći da se stanje zatečeno u vrijeme kada je postupak zaštite pokrenut ne pogorša, a smatrajući da je prije dodjele koncesija potrebno utvrditi politiku dodjele koncesija, podnosimo ovu građansku inicijativu radi donošenja Odluke Narodne skupštine kao izvršnog propisa, koja bi bila donesena radi izvršenja Zakona o zaštiti prirode Republike Srpske, te Zakona o koncesijama Republike Srpske.

Na osnovu čl. 62. stav (1)  Zakona o referendumu i građanskoj inicijativi Republike Srpske (“Sl. gasnik RS,” br. 61/24):

“(1) Ako se građanskom inicijativom traži promjena Ustava, zakona, drugih propisa i opštih akata iz nadležnosti Narodne skupštine, lista potpisnika inicijative mora da sadrži najmanje 3.000 potpisa građana.”

Takođe, u skladu sa Zakonom o referendumu i građanskoj inicijativi Republike, gore navedeni broj, kako je i propisano čl. 5. st. (1) i (2):

“(1) Referendum i građanska inicijativa su oblici neposrednog i slobodnog izjašnjavanja građana.
  (2) Niko ne može pozvati građanina na odgovornost zbog izjašnjavanja na referendumu, odnosno zbog učestvovanja u građanskoj inicijativi u skladu s ovim zakonom;” 

dok u čl. 7. u st. (2) stoji:

“(2) U građanskoj inicijativi građani učestvuju potpisivanjem odgovarajućeg prijedloga;”.

Prema čl. 63. stav (1): “(1) Prijedlog za promjenu ili donošenje odgovarajućeg akta, odnosno drugi prijedlog obuhvaćen građanskom inicijativom, mora biti sačinjen tako da se iz njega jasno vide pravci promjena, odnosno rješenja o kojima nadležni organ treba da se izjasni.”

-Za sprovođenje ove inicijative nisu potrebna finansijska sredstva.

Inicijativni odbor:

1. ______________

             Snežana Jagodić-Vujić

• ______________

      Andrijana Pekić

• ______________

Željko Kerović

• ______________

Nataša Mitrović