1. IME SLUČAJA
Mala hidroelektrana (MHE) “Ušće”
2. PODRUČJE DJELOVANJA
Izgradnja objekata MHE “Ušće”, instalisane snage 720 KW je planirana u Mjesnoj zajednici (MZ) Bila i MZ Jadrol, općina Vitez u Srednjobosanskom kantonu (SBK) Federacije Bosne i Hercegovine, entitetu Bosne i Hercegovine, na donjem dijelu vodotoka rijeke Lašve na lokaciji “Mali Mošunj“, koja se nalazi na samom ušću rijeke Bile u rijeku Lašvu, odnosno cca 1000 m uzvodno od mosta preko rijeke Lašve na ulazu u Vitez iz pravca Travnika i ujedno uzvodno od hidroakumulacije MHE “Vitez-1” na rijeci Lašvi od čijeg pregradnog objekta (brane) je udaljena cca 1710 metara.
3. KARAKTERISTIKA I PROBLEMATIKA SLUČAJA
Rijeka Lašva je lijeva pritoka rijeke Bosne i pripada slivnom području rijeke Save. Izvire ispod planine Radalj i teče kroz naselja Turbe, Travnik, Vitez i Sarajevsko-Zenički bazen. Dužina prirodnog toka rijeke Lašve iznosi oko 40 km. Dolina rijeke Lašve (uobičajen je naziv: Lašvanska dolina) proteže se od jugoistočnih padina planine Vlašić (iznad Travnika) do Busovače.
Lašva nastaje od dvije “Lašvice”, Karaulske i Komarske, koje se spajaju u Turbetu. Lašva dalje protieče kroz Travnik, od zapada prema istoku, a zatim i kroz Vitez te se južno od Zenice ulijeva u rijeku Bosnu. Značajnije pritoke rijeke Lašve su: Komarščica, Grovnica, Bila, Kruščica i Kozica.
Područje uz rijeku Lašvu je bilo naseljeno još u dalekoj prošlosti, kada su Kelti, Iliri i Rimljani ispirali zlato iz ove rijeke. Jedno od značajnijih arheoloških nalazišta iz ovog perioda se nalazi u Mošunju – općina Vitez, gdje je i planirana izgradnja (MHE) “Ušće.”
U Lašvi žive i mrijeste se mnogobrojne vrste ribe, poput mladice (lat. Hucho hucho), lipljen (lat. Thymallus thymallus), potočna pastrva (lat. Salmo trutta), gaga (lat. Phoxinus phoxinus), klen (lat. Squalius cephalus), sapača (lat. Barbus balcanicus) i dr.
4. ČINJENICE
Nakon održane javne rasprave, tokom februara 2013. godine Općinsko vijeće Vitez izdalo je Odluku o davanju prethodne suglasnosti za izgradnju MHE “Ušće” na rijeci Lašvi na području općine Vitez, privrednom društvu “Ušće” d.o.o. Vitez.
U aprilu 2015. godine Vlada SBK/KSB je na prijedlog Kantonalne komisije za dodjelu koncesija iz oblasti vodoprivrede donijela Odluku o dodjeli koncesije za projektovanje, izgradnju i korištenje MHE “Ušće”, sa branom, na rijeci Lašvi, gdje se koncesija dodjelila preduzeću “Pole extra,” d.o.o. Novi Travnik.
Međutim, u julu 2018. godine privredno društvo “S.Investing” d.o.o. Vitez dobilo je koncesiju za korištenje vodne snage rijeke Lašva za izgradnju i korištenje MHE “Ušće” instalisane snage 720 kW i moguće godišnje proizvodnje 3.470 MWh.
Koncesija je dodijeljena Odlukom Vlade SBK/KSB na osnovu koje je privredno društvo ”S.Investing” d.o.o. Vitez (u nastavku teksta investitor) potpisalo Ugovor o koncesiji sa Ministarstvom šumarstva, poljoprivrede i vodoprivrede SBK, kao koncesorom.
Investitor je zatim u septembru 2018. godine podnio Zahtjev za izdavanje okolišne dozvole (Elaborat o procjeni uticaja na okoliš) za malu hidroelektranu “Ušće” Ministarstvu prostornog uređenja, građenja, zaštite okoliša, povratka i stambenih poslova SBK/KSB (u nastavku teksta Ministarstvo prostornog uređenja SBK/KSB).
U sali Općine Vitez, 30. jula 2019. održana je javna rasprava u vezi izdavanja okolišne dozvole investitoru za izgradnju MHE “Ušće” na rijeci Lašva, tokom koje je prezentovan Elaborat o procjeni uticaja na okoliš za MHE “Ušće.”
Javnoj raspravi prisustvovala je i aktivno učestvovala predstavnica
Udruženja “Resursni Aarhus centar u BiH” (AC Sarajevo), a dostavljene su Primjedbe i komentari Ministarstvu prostornog uređenja SBK/KSB.
! Nakon pravne analize, pravnih eksperata AC Sarajevo, utvrđeno je:
da proces izdavanje okolišne dozvole za izgradnju MHE “Ušće” na rijeci Lašva nije izvršen u skladu sa zakonom i međunarodnim pravilima i postupcima, kao što je Aarhuška konvencija, s obzirom da AC Sarajevo kao zainteresovana stranka, nije bilo adekvatno uključeno u prateće administrativne procese izdavanja okolinske dozvole, što uključuje pismeno dostavljanje Rješenja o izdavanju okolinske dozvole AC Sarajevo od strane Ministarstva prostornog uređenja SBK/KSB, a čime se uskraćuju prava predviđena Zakonom o upravnom postupku FBiH, naročito u dijelu koji se odnosi na pravni lijek.
5. TOK POSTUPKA
AC Sarajevo je pokrenuo upravne postupke protiv Ministarstva prostornog uređenja SBK/KSB i upravni spor protiv Federalnog ministarstva okoliša i turizma (FMOiT) u vezi postupka izdavanja okolišne dozvole za izgradnju MHE “Ušće” na osnovu upućenih Zahtjeva za pristup informacijama (ZPI), i to ZPI 1, ZPI 2.
I. Žalba i Urgencija zbog kršenja Zakona o upravnom postupku FBiH, pogrešno utvrđenog činjeničnog stanja, odnosno kršenja pravila postupka izdavanja okolišne dozvole za izgradnju MHE “Ušće” upućeni FMOiT-u, a protiv Dopisa Ministarstva prostornog uređenja SBK/KSB.
II. Tužba na Rješenje FMOiT-a, u vezi Dopisa Ministarstva prostornog uređenja SBK/KSB.
6. STATUS SLUČAJA
Slučaj je završen: Presuda Kantonalnog suda u Novom Travniku.
7. KORISNI LINKOVI
Vlada ŽSB: Donesen niz odluka o dodjelama koncesija
U Vitezu svečano otvorena mini-hidroelektrana “Lašva”
Mini hidrocentrala prouzrokovala pomor ribe u Lašvi
Ponovo pomor ribe u Lašvi zbog male hidrocentrale
* Studija slučaja realizovana je kroz projekat Eko-BiH koji implementiraju Centar za životnu sredinu, Centar za ekologiju i energiju i Aarhus centar u BiH uz finansijsku podršku Evropske unije. Cilj projekta je, između ostalog, da na transparentan način pomogne pojedincima i organizacijama da uvidom u pravni tok slučaja nauče više o ovoj problematici i preduzmu sami neke od koraka. Sadržaj iznesen u studijama slučaja isključiva je odgovornost Eko-BiH projekta i ne odražava nužno stavove Evropske unije.
